Kto to jest neo-sędzia?

Opisując całą sprawę w dużym uproszczeniu, uzyskanie statusu sędziego polega na tym, że Prezydent powołuje konkretną osobę na stanowisko sędziego na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.

Procedura ta dotyczy  zarówno pierwszego powołania na stanowisko sędziego sądu rejonowego jak i dalszych awansów na stanowiska sędziów sądów okręgowych czy apelacyjnych.

W dniu 8.12.2017 r. weszły w życie nowe przepisy o Krajowej Radzie Sądownictwa.

Przez większą część doktryny i praktyków prawa przepisy te zostały uznane za niezgodne z Konstytucją.

W związku z tym Krajowa Rada Sądownictwa, którą powołano na ich podstawie, dotknięta jest wadą prawną.

Pierwszym skutkiem tej wady jest to, że nie ukonstytuowała się ona w sposób prawidłowy, czyli zgodnie z Konstytucją. Od tego czasu nazywana jest „NEO-KRS”.

Drugą konsekwencją takiego stanu rzeczy jest to, że wszystkie wnioski NEO-KRS o powołanie na stanowiska sędziowskie, skierowane do Prezydenta, są dotknięte wadą prawną, a powołani w ten sposób sędziowie nie mają prawa orzekać.

Tacy sędziowie zwani są  „NEO-SĘDZIAMI”.

Kto stwierdził, że neo-sędziowie nie są sędziami

Nie zważając na to, że NEO-KRS został powołany wadliwie Prezydent „rozdawał” nominacje sędziowskie w oparciu jej wnioski.

Tak powstały dwie grupy sędziów. Tzw. sędziowie starzy, powołani zgodnie z wcześniej obowiązującymi przepisami, których statusu nikt nie kwestionuje oraz tzw. neo-sędziowie, których prawo do wydawania wyroków jest co najmniej dyskusyjne.

Ponieważ zrobił się potworny bałagan Sąd Najwyższy, w którym przewagę mieli starzy sędziowie, postanowił wziąć sprawę we własne ręce i w dniu 23.01.2020 r. podjął bardzo ważną uchwałę (uchwała połączonych izb Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2020 r., sygn. akt BSA I-4110-1/20).

Z uchwały tej wynika, że jeżeli do Sądu Najwyższego został powołany tzw. neo-sędzia, to winien on być odsunięty od orzekania, gdyż tryb jego powołania nie gwarantuje standardu bezstronności i niezawisłości.

Natomiast jeżeli chodzi o sędziów innych sądów to fakt, że orzekał w nim neo-sędzia nie prowadzi do automatycznego uznania, że postępowanie było nieważne.

Należy wobec takiego sędziego zastosować test niezawisłości i bezstronności. Dopiero gdy wyjdzie on negatywnie, to można twierdzić, że neo-sędzia nie może orzekać w konkretnej sprawie.

Parę dni potem Trybunał Konstytucyjny, w którym zasiadają w większości sędziowie związani z PiS, zakwestionował uchwałę Sądu Najwyższego.

          Kogo dotyczy stwierdzenie utrudniania wykonania kary? Przeczytaj artykuł: Ucieczka, czyli bezprawne utrudnianie wykonania kary

Test bezstronności sędziego

W dniu 15 lipca 2022 r. wszedł w życie art. 42a ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych. Przepis ten wskazuje, że o ile strona może badać spełnienie przez sędziego wymogów niezawisłości i bezstronności, o tyle wnioskować o to badanie może jedynie w terminie 7 dni od daty otrzymania informacji o składzie rozpoznającym sprawę.

Po upływie tego terminu „badanie”, o którym mówi ustawa, jest już niemożliwe.

Co mówi Europejski Trybunał Praw Człowieka o neo-sędziach

Niebywały bałagan w wymiarze sprawiedliwości, jaki powstał pod rządami zjednoczonej prawicy musiał doprowadzić do wielu sporów, które wyszły poza granice naszego kraju.

W kilku sprawach związanych z tym problemem orzekał Europejski Trybunał Praw Człowieka.

W niektórych wyrokach zajął stanowisko, że każdy sędzia powołany z udziałem neo-KRS jest powołany niewłaściwie, nie jest sędzią, a sąd z jego udziałem nie jest sądem. Orzeczenia niesądu nie są zaś orzeczeniami.

Więcej na ten temat możesz przeczytać tutaj.

W innych orzeczeniach nakazuje badanie bezstronności składu orzekającego w konkretnej sprawie, czyli stosowanie testu Celmera.

          Sprawdź, czy możesz przenieść wykonanie wyroku za granicę

Stanowisko władz polskich

Po wyborach 15.10.2023 r. nastąpiła zmiana władzy, a co za tym idzie zmiana sposobu postrzegania neo-sędziów. Ministerstwo Sprawiedliwości dąży do uporządkowania spraw związanych z neo-sędziami.

Jednakże napotyka na opór ze strony Pałacu Prezydenckiego. Prawdopodobnie niewiele się wydarzy w tym zakresie do czasu wyboru nowego Prezydenta.

Co się dzieje w sądach

W sądach coraz częściej można się spotkać, z tym że tzw. starzy sędziowie kwestionują ważność orzeczeń wydanych przez neo-sędziów.

Do takiej sytuacji doszło niedawno we Wrocławiu, kiedy to sędzia Sądu Rejonowego, a więc sądu niższej instancji zakwestionował orzeczenie wydane przez neo-sędziego w zasiadającego w Sądzie Okręgowym, a więc w sądzie wyższej instancji.

Więcej możesz przeczytać w artykule „Nowy bat na neo-sędziów.”

ENA a neo-sędzia

Europejski nakaz aresztowania prowadzi do tego, że osoba zatrzymana jest stawiana przed sądem zagranicznym, który decyduje o tym czy ją deportować  do Polski, czy też nie.

Czy można bronić się przed sądem zagranicznym argumentem, związanym z neo-sędziami?

Z mojej praktyki wynika, że można się w ten sposób bronić i że niejednokrotnie taki argument okazał się skuteczny.

          Przeczytaj także artykuł: Lista poszukiwanych czerwoną notą Interpolu

Jednakże w pierwszej kolejności należy ustalić, czy wyrok, postanowienie o tymczasowym aresztowaniu bądź też postanowienie o poszukiwaniu europejskim nakazem aresztowania zostały wydane przez neo-sędziego.

Jeżeli nie posiadasz ww. dokumentów, to adwokat jest w stanie bez problemu do nich dotrzeć i zbadać, jaki sędzia je wydał. Jeżeli okaże się, że był to neo-sędzia, to należy sprawdzić kiedy Neo-KRS podjął uchwałę o nominacji i jaki jest jej numer, a następnie kiedy prezydent dokonał aktu powołania.

Tak przygotowany materiał wraz z argumentami wynikającymi z uchwały Sądu Najwyższego, orzeczeń różnych sądów jak i z orzeczeń ETPCZ w Strasbourgu zagraniczny adwokat winien przedstawić sądowi, który decyduje o deportacji.

W praktyce należyte przygotowanie wymaga zwykle współpracy adwokata polskiego i zagranicznego.

          Damian Tomanek
          adwokat

Zdjęcie: Sora Shimazaki

***

ENA, a naruszenie praworządności w Polsce

W październiku 2023 r. odbyły się wybory parlamentarne, które zmieniły radykalnie sytuację polityczną w Polsce.

Do przeszłości odeszły rządy PiS z Ministrem Sprawiedliwości Zbigniewem Ziobro, który w historii wymiaru sprawiedliwości zapisze się sposób haniebny [Czytaj dalej…]