Jeżeli podejmujesz decyzję o ukrywaniu się  przed wymiarem sprawiedliwości, to musisz mieć na uwadze różnego rodzaju konsekwencje takiej decyzji. O konsekwencjach w sferze prawa karnego pisałem już wielokrotnie w niniejszym blogu.

Ponieważ osoby poszukiwane europejskim nakazem aresztowania często tracą kontakt z najbliższą rodziną, to sytuacja taka nie pozostaje bez wpływu na pożycie małżeńskie. W przypadku osób poszukiwanych rozpad małżeństwa zdarza się bardzo często, a uporządkowanie spraw rodzinnych, jest znacznie utrudnione. Nie jest jednak niemożliwe.

O to jak uporządkować swoje sprawy rodzinne zapytałem własną żonę. Adwokat Grażyną Tomanek jest specjalistką od spraw rodzinnych, alimentacyjnych i rozwodów – w tym międzynarodowych.

***

Grażyno, czy możliwe jest uzyskanie rozwodu bez przychodzenia do sądu?

Wiele rzeczy może zdarzyć się w sądzie pod naszą nieobecność.  Pamiętaj, że możesz ,,zostać rozwiedziony” jako pozwany w sprawie. I właśnie takie sytuacje, kiedy ktoś został pozwany o rozwód i nawet o tym nie wie mogą najbardziej zaskoczyć.

Jeżeli nie masz kontaktu ze współmałżonką i  zaczynasz myśleć o rozwodzie, moim zdaniem, powinieneś rozpocząć od sprawdzenia, czy nie jesteś już rozwiedziony.

To znaczy, że mogę być rozwiedziony i nie wiedzieć o tym?

W sytuacji gdy wyjechałeś za granice, nie utrzymujesz kontaktu z rodziną, a na dodatek się ukrywasz- oczywiście, że tak. Rozwód może zostać orzeczony bez twojej wiedzy. Gdy powód nie zna adresu pozwanego sąd wyznacza kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu.

Zaznaczę, że powód może nie znać adresu pozwanego, ale może też dziwnym trafem  ,,zapomnieć” ten adres. Nie twierdzę, że celowe ukrywanie adresu pozwanego przed sądem jest legalne, ale niestety zdarza się… Dlatego w pierwszej kolejności powinieneś sprawdzić czy nadal pozostajesz w związku małżeńskim.

Istnieje prawdopodobieństwo, że rozwód został już orzeczony wyrokiem zaocznym lub z udziałem kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu.

Zatem może okazać się, że jestem rozwiedziony, a cała procedura sądowa odbyła się bez mojej zgody i wiedzy?

Oczywiście, że tak i są to przypadki w miarę częste. Jak już mówiłam, jeżeli  powód wnoszący sprawę uprawdopodobnił przed sądem, że adres strony pozwanej nie jest mu znany i nie można go ustalić wyznaczany jest kurator dla nieznanych z miejsca pobytu. 

Kurator powinien podjąć kroki zmierzające do ustalenia miejsca pobytu pozwanego jednak bardzo często jego próby nie przynoszą pożądanych rezultatów. Wówczas uczestnikiem postępowania jest kurator, a pozwany nie ma świadomości że został rozwiedziony. 

Dodatkowe kłopoty mogły wyniknąć w sytuacji gdy  miejsce zamieszkania nie odpowiadało miejscu zameldowani pozwanego. Wówczas sąd mógł uznać, że pisma z sądu wysyłane na adres zameldowania zostały właściwie doręczone a zatem bez przeszkód można było wydać wyrok zaoczny.

Opisane sytuacje nie powinny mieć miejsca po 6 listopada 2019r., kiedy to zmieniły się przepisy odnośnie doręczania pism procesowych. Skoro jednak  klient nie wie czy został rozwiedziony, tym bardziej nie wie kiedy mogło to się stać.

Dlatego w pierwszej kolejności  należy podjąć odpowiednie kroki aby ustalić, czy małżeństwo nadal trwa a jeżeli nie – jaka jest treść wyroku rozwodowego.

Jak zatem mogę sprawdzić czy orzeczono rozwód w mojej sprawie?

Jeżeli przebywasz za granicą i masz ograniczone możliwości poruszania się, najlepiej zlecić tą sprawę adwokatowi w Polsce. Adwokat może uzyskać szczegółowe informacje o przebiegu postępowania i treści wyroku.

Jeżeli podczas postępowania rozwodowego naruszono przepisy prawa, istnieje możliwość wzruszenia wyroku i rozpoznania sprawy od nowa. Niewykluczone jednak, że wyrok, pomimo że nie brałeś udziału w sprawie, nie  jest dla ciebie krzywdzący i go zaakceptujesz.

Skoro ustaliłem, że nie toczyło się dotychczas postępowanie rozwodowe, od czego powinienem rozpocząć sprawę rozwodową?

Najpierw należy ustalić, które sądy mają jurysdykcję w twojej sprawie, czyli w którym kraju może toczyć się proces o rozwód.

Czy to znaczy, że mam możliwość wyboru kraju w którym się rozwiodę?

Kwestię jurysdykcji w krajach Unii Europejskiej i Zjednoczonego Królestwa reguluje Rozporządzenie Rady Europy  Bruksela bis. Przepisy art. 3-6 Rozporządzenia regulują szczegółowo, w którym kraju możemy wystąpić z pozwem o rozwód.

Może się zdarzyć (co jest bardzo częste), że właściwe będą sądy dwóch a nawet więcej państw. W obecnych czasach społeczeństwa są mobilne i wyjazd z Polski nie musi oznaczać zerwania więzi z krajem na zawsze. Jeżeli powód ma obywatelstwo polskie może założyć sprawę w sądzie polskim, jeżeli wykaże że od 6 miesięcy ma miejsce zamieszkania lub stałego pobytu w Polsce.

Ocena, czy pobyt nosi cechy stałości zawsze jest kwestią indywidualną. W przedstawionej sytuacji Polak może założyć sprawę rozwodową w polskim sądzie nawet gdy pozwany/a nie ma polskiego obywatelstwa i nie mieszka w Polsce.

Inny przypadek może dotyczyć małżonków, z których każdy ma polskie obywatelstwo ale żaden nie mieszka w Polsce; oni również mogą rozwieść się w Polsce, mówi o tym art. 3 pkt 1 ust b Rozporządzenia Bruksela bis.

Czy mogę rozwieść się w Polsce jeżeli mieszkam za granicą?

Tak, osoba posiadająca polskie obywatelstwo może wystąpić do polskiego sądu z pozwem o rozwód. Wybór polskiego sądu związany jest z tym, że przeprowadzenie rozwodu w Polsce z reguły jest korzystniejsze finansowo aniżeli w innych krajach Unii.

Wpis w sprawie sądowej wynosi zaledwie 600 zł, a wynagrodzenie polskiego adwokata – również jest nieporównywalne niższe od konkurencji za granicami.

Który sąd w Polsce jest właściwy do orzeczenia rozwodu?

Jeżeli ustalimy, że możliwe jest zainicjowanie procesu w Polsce, właściwość miejscową sądu określa art. 41 kpc. Zatem pozew o rozwód wnosi się do sądu, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie wspólne miejsce zamieszkania – o ile jedno z nich nadal ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu w okręgu tego sądu. 

Jeżeli żadne z małżonków nie mieszka już w okręgu tego sądu – powództwo należy wnieść do sądu, w którego okręgu obecnie mieszka strona pozwana. Dopiero w przypadku gdy nie można ustalić ma miejsca zamieszkania strony pozwanej pozew można wnieść do sądu wg miejsca zamieszkania powoda.

Czy powód mieszkający za granicą będzie musiał osobiście stawić się w polskim sądzie? To może być kłopotliwe ?

Powód może wystąpić do polskiego sądu z pozwem rozwodowym, a samemu nie uczestniczyć w rozprawie. W takich sytuacjach dobrze jest mieć w kraju pełnomocnika, który na bieżąco kontroluje przebieg postępowania.  

Jeżeli powód nie chce przyjechać do Polski, jego przesłuchanie może odbyć się wówczas przed polskim konsulem, taką możliwość przewiduje art. 1134 kpc. 

Jak wygląda przesłuchanie strony na odległość?

Po złożeniu wniosku o przesłuchanie w placówce dyplomatycznej, pełnomocnik przygotuje listę pytań do strony przesłuchiwanej za granicą. Pytania może też zadać sąd i strona przeciwna. 

Konsul przesłuchujący stronę zadaje pytania nadesłane przez sąd, a protokół z czynności przesyła do sądu który prowadzi sprawę rozwodową.

Nie tylko strona może być przesłuchiwana przed konsulem. Sąd może również wystąpić o przesłuchanie za granicą świadka. Jeżeli świadek jest obywatelem polskim przesłuchanie może odbyć się w  placówce dyplomatycznej, natomiast gdy jest obywatelem obcego państwa – w zagranicznym sądzie.

Czy osobie przebywającej za granicą potrzebny jest do rozwodu adwokat?

Moim zdaniem już na etapie podejmowania decyzji, w którym kraju wystąpić w pozwem, dobrze jest skonsultować się z adwokatem. Pełnomocnik będzie przydatny w zebraniu i przygotowaniu niezbędnych dokumentów, złożeniu ich w sądzie oraz na dalszym etapie postępowania.

Jeżeli papiery rozwodowe są dobrze przygotowane postępowanie może zakończyć się nawet na 1 rozprawie. To bardzo ważne, ponieważ braki formalne mogą uniemożliwić wydanie wyroku, co spowoduje konieczność wyznaczenia kolejnej rozprawy. 

Kiedy mamy do czynienia ze skomplikowanym procesem, podczas którego ustalana jest wina za rozpad pożycia – nie wyobrażam sobie aby można było zrezygnować z możliwości pomocy adwokata. Negatywne skutki ustalenia winy lub oddalenie wniosku o uznanie winy strony przeciwnej – są nieodwracalne i nie da się ich w przyszłości naprawić.

Często zdarza się, że klienci przychodzą do mnie po poradę już w trakcie procesu i okazuje się, że popełniono wiele niepotrzebnych błędów. Klienci najlepiej znają swoją sytuację ale nie potrafią zachować dystansu do sprawy, nie odróżniają okoliczności istotnych i decydujących o wyniku postępowania od kwestii błahych. 

Analizowanie tych ostatnich zabiera im sporo czasu i energii, a jest zupełnie niepotrzebne. Adwokat  z doświadczeniem ma za zadanie m.in. ograniczenie do minimum postępowania dowodowego aby proces zakończyć sprawnie i szybko.

Mogą zdarzyć się też problemy z doręczaniem korespondencji sądowej osobom zamieszkałym poza Polską. Doręczanie za granicę i oczekiwanie na potwierdzenie doręczenia niepotrzebnie wydłuża postępowanie. Takich problemów unikniemy gdy mamy ustanowionego pełnomocnika w Polsce.

Wówczas cała korespondencja przychodzi na adres kancelarii, która bardzo szybko powiadamia klienta drogą mailową o jej treści.

Jakiej pomocy potrzebują Twoi klienci?

Do tej pory skupiliśmy się na kwestii rozwodu ale pamiętaj, że wszystkie uwagi dotyczą również innych spraw rodzinnych np. ustalenia alimentów, ograniczenia, a nawet pozbawienia władzy rodzicielskiej czy zmiany kontaktów z dzieckiem.

Na życzenie Klientów sprawdzamy czy orzeczenia w takich sprawach zapadły i ustalamy ich treść. Gdy sprawy toczyły się pod nieobecność pozwanego analizujemy czy zachodzi podstawa do wznowienia postępowania albo wystąpienia z wnioskiem o zmianę orzeczenia. W przypadku alimentów na dorosłe już dzieci występujemy z pozwami o uchylenie obowiązku alimentacyjnego.

Wspomnę tylko, że w Polsce obowiązek alimentacyjny nie wygasa sam z siebie nawet gdy ,,dziecko” ukończyło 30 lat, pracuje i założyło własną rodzinę. Duże pracy mamy w związku z egzekucją alimentów ponieważ sprawia ona ogromne problemy zarówno po stronie uprawnionych jak i zobowiązanych do ich płacenia. Występujemy więc do komornika i reprezentujemy interesy stron postępowania egzekucyjnego. Sprawa każdego Klienta musi być rozpatrywana indywidulanie tak aby nie zrobić mu krzywdy tylko pomóc.

W kontekście rozwodu osoby poszukiwanej sugeruję aby przed złożeniem pozwu skonsultować tą decyzję z adwokatem.

Dziękuję Ci za rozmowę!