Do czego ma prawo zatrzymany na podstawie ENA? Takie pytanie zawsze pada w rozmowie z osobą która wie, że może być za nią wystawiony europejski nakaz aresztowania.

Jeżeli zatem przebywasz poza granicami Polski i wiesz, że masz coś „za uszami” to  powinieneś znać swoje prawa, na wypadek zatrzymania. Prawa te określone są w Decyzji Ramowej Rady Europy z 2002r. o europejskim nakazie aresztowania i w przepisach karnych poszczególnych państw.

Uprawnienia osoby zatrzymanej określone w art. 11 Decyzji Ramowej są nadzwyczaj skromne albowiem ograniczają się zaledwie do dwóch punktów.

1. W momencie aresztowania osoby, której dotyczy wniosek, wykonujący nakaz właściwy organ sądowy, zgodnie z prawem krajowym, powiadamia tę osobę o europejskim nakazie aresztowania i jego treści, a także o możliwości wyrażenia przez tę osobę zgody na jej przekazanie wydającemu nakaz organowi sądowemu.

2. Osoba, której dotyczy wniosek aresztowana w celach wykonania europejskiego nakazu aresztowania ma prawo do korzystania z pomocy prawnej i z pomocy tłumacza zgodnie z prawem krajowym wykonującego nakaz Państwa Członkowskiego.

Znacznie bardziej rozbudowane są uprawnienia zatrzymanego w przepisach wewnętrznych poszczególnych państw. W Polsce zostało wydane w tym celu specjalne rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 15.06.2015r. w którym określono jednolity wzór pouczenia o prawach zatrzymanego na podstawie ENA.

Osobie zatrzymanej na podstawie europejskiego nakazu aresztowania przysługują wymienione poniżej uprawnienia:

1. Prawo do informacji o przyczynie zatrzymania i do bycia wysłuchanym (art. 244 § 2)1).

2. Prawo do składania wyjaśnień, odmowy składania wyjaśnień lub odmowy odpowiedzi na poszczególne pytania, bez konieczności podania przyczyn odmowy (art. 175 § 1), oraz prawo do złożenia lub odmowy złożenia oświadczenia w swojej sprawie (art. 244 § 3).

3. Prawo do niezwłocznego kontaktu z adwokatem  i bezpośredniej z nimi rozmowy (art. 245 § 1).

4. Prawo do korzystania z pomocy wybranego przez siebie obrońcy. Jeżeli zatrzymany wykaże, że nie stać go na obrońcę, sąd może wyznaczyć obrońcę z urzędu (art. 78 § 1).

5. Jeżeli zatrzymany nie zna wystarczająco języka polskiego – prawo do korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza (art. 72 § 1).

6. Prawo do otrzymania odpisu protokołu zatrzymania i do przeglądania akt w zakresie dotyczącym przyczyn zatrzymania (art. 244 § 3).

7. Prawo do zawiadomienia osoby najbliższej lub innej wskazanej osoby, jak również pracodawcy, szkoły, uczelni, dowódcy oraz osoby zarządzającej przedsiębiorstwem zatrzymanego albo przedsiębiorstwem, za które jest on odpowiedzialny, o zatrzymaniu (art. 245 § 2, art. 261 § 1, 2 i 3). O zatrzymaniu Policja zawiadamia organ prowadzący przeciwko zatrzymanemu postępowanie w innej sprawie, o ile o nim wie (art. 261 § 2a).

8. Jeżeli zatrzymany nie jest obywatelem polskim – prawo do kontaktu z urzędem konsularnym lub z przedstawicielstwem dyplomatycznym państwa, którego jest obywatelem. Jeżeli nie posiada żadnego obywatelstwa – prawo do kontaktu z przedstawicielem państwa, w którym zatrzymany mieszka na stałe (art. 612 § 2). W przypadku zastosowania tymczasowego aresztowania zawiadamia się urząd konsularny lub przedstawicielstwo dyplomatyczne państwa, którego tymczasowo aresztowany jest obywatelem (art. 612 § 1). Jeżeli przewiduje to umowa konsularna między Polską a państwem, którego zatrzymany jest obywatelem, właściwy urząd konsularny lub przedstawicielstwo dyplomatyczne zostaną poinformowane o zatrzymaniu również bez jego prośby.

9. Prawo do wniesienia do sądu zażalenia na zatrzymanie w terminie 7 dni od dnia zatrzymania. W zażaleniu można się domagać zbadania zasadności, legalności oraz prawidłowości zatrzymania (art. 246 § 1).

10. Prawo do natychmiastowego zwolnienia, jeżeli przyczyny zatrzymania przestały istnieć, albo po upływie 48 godzin od chwili zatrzymania, o ile zatrzymany nie zostanie w tym czasie przekazany do dyspozycji sądu z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania. W wypadku przekazania do dyspozycji sądu zatrzymany zostanie zwolniony, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania nie zostanie mu doręczone postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania (art. 248 § 1 i 2).

11. Prawo do informacji o treści europejskiego nakazu aresztowania (art. 607k § 2) oraz do otrzymania jego odpisu wraz z tłumaczeniem oraz z zawiadomieniem o posiedzeniu sądu w sprawie przekazania i tymczasowego aresztowania. Jeżeli ze względu na szczególne okoliczności nie sporządzono tłumaczenia, sąd zarządza jego sporządzenie albo informuje o treści europejskiego nakazu aresztowania (art. 607l § 1a).

12. Prawo do złożenia oświadczenia w sprawie przekazania oraz prawo do wyrażenia zgody na przekazanie i zgody na ściganie za inne przestępstwa niż objęte wnioskiem o przekazanie, a także zgody na wykonanie kary pozbawienia wolności lub środków polegających na pozbawieniu wolności za te przestępstwa (art. 607l § 2). Zgoda nie może być cofnięta. Skutkiem wyrażenia zgody jest przyspieszenie postępowania w sprawie europejskiego nakazu aresztowania (art. 607k § 2, art. 607l § 2, 607m § 1 i 1a, art. 607n § 1).

13. Prawo do wniesienia zażalenia na przekazanie w terminie 3 dni od dnia ogłoszenia postanowienia, zaś w wypadku niedoprowadzenia zatrzymanego na posiedzenie sądu – od dnia doręczenia postanowienia (art. 607l § 3).

14. Dostęp do niezbędnej pomocy medycznej.

Na wniosek państwa, które wystąpiło z europejskim nakazem aresztowania, możliwe jest zastosowanie tymczasowego aresztowania na okres nie dłuższy niż 7 dni przed wpłynięciem europejskiego nakazu aresztowania oraz następnie na okres niezbędny do przekazania, nie dłużej niż na 100 dni (art. 607k § 3 i 3a).

Powyższy wzór pouczenia o uprawnieniach jest przepisem polskim i obowiązuje na terenie Polski. Natomiast podobne, choć nie koniecznie identyczne, uprawnienia będą przysługiwały zatrzymanemu w innych krajach Unii Europejskiej. Natomiast prawa zatrzymanego opisane w art. 11 Decyzji Ramowej stanowią minimum uprawnień jakie przysługują zatrzymanemu na podstawie ENA i będą w każdym państwie Unii Europejskiej takie same.