Polski wyrok „odsiadujemy” za granicą

Otrzymuje wiele pytań związanych z tym, czy po bezskutecznym wyczerpaniu wszelkich środków dozwolonych przez prawo, które mogą „storpedować” obowiązek wykonania Europejskiego Nakazu Aresztowania, istnieje jeszcze jakieś rozwiązanie pozwalające na uniknięcie przekazania poszukiwanego do Polski. Takim rozwiązaniem, korzystnym dla niektórych, może być odbycie kary orzeczonej przez sąd polski za granicą, czyli w kraju w którym osoba ta aktualnie przebywa.

Na wstępie należy jednak poczynić dwie istotne uwagi.

Po pierwsze niżej omówiona instytucja prawna dotyczy osób które zostały już skazane prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności przez sąd w Polsce. Dotyczy to kary podlegającej wykonaniu. Nie można przekazać do wykonania za granicę kary warunkowo zawieszonej, kary której wykonanie zostało odroczone bądź wstrzymane. Dopuszczalne jest natomiast przekazanie do wykonania kary pozbawienia wolności która pierwotnie została orzeczona z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, a w późniejszym czasie zarządzono jej wykonanie, czyli mówiąc inaczej  karę którą „odwieszono”.

Instytucja z art. 611t kpk nie dotyczy również osób poszukiwanych ENA w związku z toczącym się postępowaniem przygotowawczym bądź postępowaniem sądowym przed wydaniem wyroku skazującego.

Po drugie instytucja wykonania polskiego wyroku za granicą jest w sposób bardzo rozbudowany opisana w rozdziale 66 f kpk. Niniejszy wpis na blogu ma na celu przybliżenie jedynie tylko takich aspektów związanych z wykonaniem wyroku polskiego za granicą, które mogą być istotne z punktu widzenia osoby zamieszkującej poza Polską.

Rozpocząć zatem należy od zacytowania przepisu który stanowi podstawę prawną wykonania polskiego wyroku w innym kraju.

„Art. 611t. § 1. W razie prawomocnego orzeczenia przez sąd polski wobec obywatela polskiego lub cudzoziemca kary pozbawienia wolności podlegającej wykonaniu, sąd okręgowy, w którego okręgu wydano orzeczenie, za zgodą skazanego, może wystąpić o wykonanie orzeczenia bezpośrednio do właściwego sądu lub innego organu państwa członkowskiego Unii Europejskiej, zwanego w niniejszym rozdziale „państwem wykonania orzeczenia”, jeżeli przekazanie orzeczenia do wykonania pozwoli w większym stopniu zrealizować wychowawcze i zapobiegawcze cele kary.

• 2. Wystąpienie, o którym mowa w § 1, może nastąpić także na wniosek skazanego lub właściwego sądu lub innego organu państwa wykonania orzeczenia.
• 3. Wystąpienie, o którym mowa w § 1, sąd kieruje do właściwego sądu lub innego organu:

1)   państwa wykonania orzeczenia, którego skazany jest obywatelem i w którym posiada stałe lub czasowe miejsce pobytu,

2)   państwa wykonania orzeczenia, którego skazany jest obywatelem i w którym nie posiada stałego lub czasowego miejsca pobytu, lecz na podstawie prawomocnej decyzji będzie do niego wydalony po odbyciu kary lub zwolnieniu z zakładu karnego,

3)   innego państwa wykonania orzeczenia, za zgodą właściwego sądu lub innego organu tego państwa

– o ile skazany przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub w państwie, do którego skierowano wystąpienie.

• 4. (…).
• 5. Zgoda skazanego na przekazanie nie jest wymagana, w wypadku gdy orzeczenie jest przekazywane do:

1)   państwa wykonania orzeczenia, którego skazany jest obywatelem i w którym posiada stałe lub czasowe miejsce pobytu,

2) państwa wykonania orzeczenia, do którego skazany będzie wydalony po odbyciu kary lub zwolnieniu z zakładu karnego na podstawie prawomocnej decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu,

3)   państwa wykonania orzeczenia, do którego skazany zbiegł z obawy przed toczącym się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej postępowaniem karnym lub obowiązkiem odbycia orzeczonej kary.

W § 4 i 6 do 10 uregulowano kwestie istotne z punktu widzenia  sądu.

Po pierwsze wskazać należy, że ustawodawca nie określił minimalnego wymiaru kary która może być przekazana do wykonania. Może być to zatem nawet kara jednego miesiąca pozbawienia wolności, przy czym należy wiedzieć, iż zgodnie z art. 9 ust. 1 lit. h decyzji ramowej 2008/909/WSiSW właściwy organ państwa wykonującego może odmówić wykonania kary, jeżeli w chwili otrzymania wyroku pozostało do odbycia mniej niż sześć miesięcy.

Sąd okręgowy orzeka w przedmiocie wystąpienia o wykonanie w innym państwie członkowskim UE kary pozbawienia wolności orzeczonej przez polski sąd:

– z urzędu (art. 611t § 1) – będzie to miało miejsce zarówno gdy wyrok orzekający karę pozbawienia wolności wydany został przez sąd okręgowy, jak i wówczas, gdy wyrok ten wydał inny sąd;

– na wniosek skazanego (art. 611t § 2) – wniosek może być złożony w każdym czasie, aż do chwili wykonania kary pozbawienia wolności;

– na wniosek właściwego sądu lub innego organu państwa wykonania orzeczenia (art. 611t § 2) – taki wniosek może dotyczyć jakiegokolwiek skazanego na karę pozbawienia wolności w Polsce.

Prawa zainicjowania postępowania w przedmiocie wystąpienia, o którym mowa w art. 611t § 1, nie ma natomiast prokurator, choć może wziąć udział w posiedzeniu sądu.

Zgodnie z art. 611t § 1 sąd okręgowy „może wystąpić o wykonanie orzeczenia„. Oznacza to, iż wystąpienie ma charakter fakultatywny, a sąd okręgowy może z niego zrezygnować nawet w razie spełnienia wszystkich przesłanek, jeżeli uzna, że wystąpienie byłoby niecelowe, np. z uwagi na charakter sprawy, względy prewencji generalnej (zob. tezę 18), więzy skazanego z Polską lub państwem wykonania, krótki okres kary, który pozostał do wykonania itp.

Na postanowienie sądu okręgowego zażalenie nie przysługuje, a co za tym idzie nie ma możliwości jego zaskarżenia.

Najistotniejsze dla skazanego  może natomiast być to, że przepisy obowiązujące za granicą, dotyczące np. warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty kary, są korzystniejsze aniżeli przepisy  obowiązujące w Polsce. Nie jest to  takie proste.  Nawet w wypadku przepisów korzystniejszych sprawa może się skomplikować. O tym jednak w następnym wpisie.