Często  osoby wobec których wydano europejski nakaz aresztowania  pytają mnie:

W jaki sposób mam się bronić przed sądem zagranicznym, który chce mnie wysłać do Polski?

Najlepiej oczywiście udać się w takiej sytuacji do miejscowego adwokata posiadającego doświadczenie w tego typu sprawach. O specjalistów w tej dziedzinie nie jest jednak łatwo, więc czasami należy spróbować przygotować się do sprawy samodzielnie i osobiście odrobić zadanie w domu. O pierwszym sposobie  obrony przed sądem zagranicznym pisałem tutaj.

Kontynuując ten temat, zwrócić uwagę należy na treść artykułu 607 b polskiego kodeksu postępowania karnego, który ustanawia tzw. regułę proporcjonalności i mówi, że:

Wydanie nakazu jest niedopuszczalne, jeśli nie wymaga tego interes wymiaru sprawiedliwości. Ponadto wydanie nakazu jest niedopuszczalne:

1. w związku z prowadzonym przeciwko osobie ściganej postępowaniem karnym o przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności do roku;
2. w celu wykonania kary pozbawienia wolności orzeczonej w wymiarze do 4 miesięcy albo innego środka polegającego na pozbawieniu wolności na czas nieprzekraczający 4 miesięcy.

Podobny zapis znajduje się w artykule 2 ust. 1 Decyzji Ramowej Rady Europy w sprawie ENA, który brzmi w sposób następujący:

Europejski nakaz aresztowania może zostać wydany w przypadku czynów, które w świetle prawa obowiązującego w wydającym nakaz Państwie Członkowskim zagrożone są karą pozbawienia wolności lub środkiem zabezpieczającym o maksymalnym wymiarze co najmniej 12 miesięcy, albo w przypadku, gdy zapadł wyrok lub wydano środek zabezpieczający o wymiarze co najmniej czterech miesięcy.

Żaden normalny człowiek oczywiście nie wie co to jest „interes wymiaru sprawiedliwości” Kilku mędrców próbuje to zdefiniować prowadząc między sobą zażarte dysputy. Zostawmy jednak ten problem na inną okazję.  Aby z wyżej zacytowanych  przepisów  zrobić użytek przed sądem, przytoczyć również należy fragment europejskiego podręcznika: Jak wystawiać europejski nakaz aresztowania [Rada Unii Europejskiej, Bruksela, 17 grudnia 2010 r., 17195/1/10, COPEN 275/EJN 72, Eurojust 139]. Podkreślono w nim, że przed podjęciem decyzji o wydaniu nakazu właściwe organy powinny rozpatrzyć proporcjonalność takiego działania, oceniając wiele ważnych czynników. W szczególności powinny ocenić wagę przestępstwa, możliwość zatrzymania podejrzanego oraz prawdopodobny wymiar kary, jeżeli poszukiwana osoba zostanie uznana za winną popełnienia domniemanego przestępstwa.

Nie należy optować za europejskim nakazem aresztowania, gdy tymczasowe aresztowanie nie jest w danym przypadku proporcjonalnym, adekwatnym i możliwym środkiem przymusu. Przykładowo nakazu nie należy wydawać, jeżeli – mimo że zatrzymanie jest dopuszczalne – można zastosować inny środek przymusu, niepolegający na pozbawieniu wolności, taki jak stwierdzenie tożsamości i miejsca zamieszkania, albo środek polegający na natychmiastowym uwolnieniu danej osoby po pierwszej rozprawie.

Ponadto organy wydające europejski nakaz aresztowania mogą rozważać stosowność wykorzystywania środków alternatywnych wobec tego środka i zasięgać opinii na ten temat. Mając na względzie szeroko pojmowaną skuteczność postępowania karnego, można do tych alternatywnych środków zaliczyć: stosowanie – w miarę możliwości – lżejszych środków przymusu w ramach wzajemnej pomocy prawnej, wykorzystanie wideokonferencji w postępowaniu z podejrzanymi, stosowanie wezwań, wykorzystanie Systemu Informacyjnego Schengen do ustalania miejsca pobytu podejrzanego, stosowanie decyzji ramowej w sprawie wzajemnego uznawania kar o charakterze finansowym. Oceny powinien dokonać organ wydający (zob. Jak wystawiać…, s. 14-15; co do możliwości wykorzystania wideokonferencji w celu przesłuchania podejrzanego) (Dariusz Świecki, Komentarz do KPK Tom II wyd. II)

Co z tego wszystkiego może pomóc przed sądem ?

Zdarza się niejednokrotnie, że sąd zagraniczny bierze pod uwagę fakt, iż wydanie europejskiego nakazu aresztowania nastąpiło w sprawie błahej, w której już na pierwszy rzut oka widać, że nie zostanie orzeczona bezwzględna kara pozbawienia wolności. Przykładów takich spraw można podawać bardzo wiele. Np. kradzież mienia niewielkiej wartości, oszustwo polegające na niezapłaceniu faktur na nieduże kwoty, niespłacony debet z karty bankomatowej itp. Dotyczy to zwłaszcza osób wcześniej niekaranych, które w międzyczasie już zdążyły naprawić szkodę. Sądy zagraniczne mają doświadczenie, własny rozum i są w stanie przewidzieć, że w takich sytuacjach nie będzie bezwzględnej kary pozbawienia wolności. Wówczas można powołać się na to, iż ENA przez polski sąd  została wystawiona z naruszeniem zasady proporcjonalności.

Osoby posiadające stałe miejsce zamieszkania i pracę za granicą mogą również argumentować, że przebywają tam legalnie, a władze polskie korzystając z Systemu Informacyjnego Schengen mogły ustalić ich miejsce zamieszkania za granicą i wezwać na przesłuchanie. Mimo posiadanych możliwości władze polskie nie skorzystały z nich i uznały, że osoba ścigana ENA ukrywa się przed polskim wymiarem sprawiedliwości. Żeby nie pozostawić wątpliwości, to powyższe argumenty nie będą skuteczne przed sądem polskim. Jednak w wielu sprawach przed Westminster Magistrates Curt argumenty takie przechyliły szalę zwycięstwa na stronę osoby poszukiwanej.